Lozan Antlaşması
Antlaşmayı Türkiye adına imzalayan İsmet (İnönü) gençliğinde klasik müziği tanıyınca mutlu olmuştu ve her fırsatta dinliyordu.
Şimdilerin kimlik tanımlaması anlayışıyla kendimizi Türk Kanadalı olarak algıladığımızdan ve Atatürk ilkelerini benimsediğimizden, İsviçre’nin Lozan (Lausanne) kentine yolumuz düşünce Lozan Antlaşması’nın imzalandığı oteli çocuksu bir sevinçle ziyaret ettik. Türkiye Cumhuriyetimizin doğumeviydi ne de olsa burası.
Antlaşmayı Türkiye adına imzalayan İsmet (İnönü) gençliğinde klasik müziği tanıyınca mutlu olmuştu ve her fırsatta dinliyordu. Acaba Lozan’da bulunduğu aylar süresince de müzik dinleme fırsatını elde etmiş miydi? Türkiye Meclisinden büyük isimler bulunmuyordu yoğun geçen görüşmelerde. İsmet’in omuzlarındaki yük ağırdı. Ancak, Mustafa Kemal ile aralarındaki düşünce ve yürek bağının verdiği güçle metindi.
Ankara ve Meclis ile iletişim telgraf aracılığıyla sağlanıyordu. İsmet ileri gelen vekillerden Rauf (Orbay) ile haberleşiyordu. Durumu ve ilerlemeleri Mustafa Kemal’e ve Meclise Rauf aktarıyordu. Konferans görüşmeleri bitmek bilmiyor, İsmet ile Rauf arasında süregelen rahatsızlık artıyordu. Sonunda İsmet, Mustafa Kemal’in doğrudan müdahalesini ve önderliğini istemek zorunluluğunu hissetti.
Padişahın da davetli olduğu konferansa Türkiye’yi artık yalnız Ankara’nın temsil ettiğini anlatabilmek üzere Saltanat ve Hilafetin birbirinden ayrılacağı görüşü benimsenmişti. Rauf ve diğer bazı milletvekilleri halifeliğin korunması, padişahın kalması ve belli Avrupa ülkelerinde olduğu gibi ülkenin Monarşi ile yürütülmesinden yanaydılar. İsmet ile Meclis’te sözü geçen milletvekilleri arasındaki görüş farkları bundan kaynaklanıyordu.
Mustafa Kemal’in İsmet’e olan sarsılmaz güveni ve bu iki devlet adamının kararlı tutumları sayesinde Lozan Antlaşması (veya yapıldığı dönem Türkçesi ile Lozan Sulh Muahedenamesi) 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalandı. İsmet Antlaşmayı ilk imzalayan oldu. Mustafa Kemal’in kendisine özel olarak bu iş için verdiği dolma kalemi kullandı. Antlaşma, Türkiye ile İtilaf devletleri* (başlıca İngiltere, Fransa, İtalya) arasında ve Türkiye ile Yunanistan arasında barışı sağlıyordu.
Lozan Antlaşması barışı sağlamakla kalmıyor, Türkiye’nin bağımsız ve sınırları belirli bir devlet olduğunu kabul ediyor, zamanın dünyasında mevcut çağdaş ilke ve standartların bundan böyle Türkiye’ye de uygulanacağını belirliyordu. Antlaşma 6 Ağustos 1924 tarihinde yürürlüğe girdi.
I. Dünya Savaşı sonrasında gerçekleştirilen tüm anlaşmaların tek kalıcı olanıdır. Sonraki yıllarda Atatürk’ün de dile getirdiği üzere birkaç yüzyıl süren Türk milletini ortadan kaldırma çabalarının yenilgisini gösterir.
Leman gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace’ta (Palas) imzalandı antlaşma. Otel 1861 yılında Lozan’ın Ouchy semtinde açılmış ve ana yapı Art Deco ve Neo Barok tarzlarında 1908 yılında tamamlanmıştır. Ulusal ve bölgesel kültürel özellik kayıtlarında yer alır. Sandoz (ilaç üretimcisi) ailesine aittir.
Otelin bahçesine girdiğimizde gözlerimiz bir anıt ya da tabela aramaya başladı. Ana kapıya ulaştığımızda acaba içeriye girip de sorsak mı dedik. Sonra yine bahçede, büyük giriş kapısının karşısında aradığımızı bulduk. Bir duvarda, ortadaki heykelin iki yanında birer tabela bulunuyor. Tabelaların yanlarına ekilmiş olan birer ağaç zaman içinde büyüyerek görüşü kapatmışlar. Soldaki tabela otelde 1912 yılında yapılmış Uşi Antlaşmasını,** sağdaki de Lozan Antlaşmasını belirtiyor. Otelin tarihinde Lozan Antlaşmasının önemli bir yeri var. Bundan başka, ancak 2015 yılında İran nükleer programı görüşmeleri yapılmış burada. Büyük ve ihtişamlı bir otel Beau-Rivage Palas.
Cumhuriyetin kuruluşu sırasında, aralarında Rauf (Orbay), Ali Fuad (Cebesoy), Refet (Bele) ve Kâzım Karabekir’in bulunduğu karşı görüşlü vekillerin istifa yoluyla yönetimden ayrılmaları gerçekleştiriliyor. Ülkeleri güçlü önderlerin yönettiği, büyük savaşların sürdüğü bir dönemde barış ve çağdaşlık yolunda verilmiş başarılı mücadeleleri bugünün sosyo-politik gözlüğüyle inceleyip, Atatürk arkadaşlarına yanlış davrandı diye bir yorumda bulunmak doğru olmuyor. Bugün Türkiye’ye getirilmek istenen başkanlık sistemi acaba geçmişte yarım kaldığı hesaplanan bir davanın diriltilmesi mi diye düşündürüyor.
_________
*İtilaf devletleri = Alliés (Fransızca entente sözünden üçlü entente / alliance başlangıçta Rusya, Fransa, İngiltere/İrlanda arasındadır).
** Uşi (Ouchy) Antlaşması 18 Ekim 1912 tarihinde İtalya Krallığı ile Osmanlı İmparatorluğu arasında Trablusgarp Savaşı sonunda imzalanan antlaşmadır.
Beste Barki / Bizim Anadolu / 15 Haziran 2017
Paylaşın, dostlarınızın da haberi olsun…
