Sağlığın ticarileşmesi ve güven kaybı
Aşı karşıtı propaganda, efsaneler, komplo teorileri…
2018 yılında Ukrayna ve İsrail başta olmak üzere dünya genelinde birçok ülkeyi etkileyen kızamık salgını Amerika’nın da 15 eyaletinde baş gösterdi. Amerika Hastalık Kontrol ve Önlem Merkezi verilerine göre, özellikle dini ya da başka gerekçelerle aşı karşıtı olan ebeveynlerin çocuklarında başlayan salgında kayıtlı vaka sayısı, 2018 yılında Amerika genelinde 372’ye ulaşırken, bu rakam 2019 yılının daha ilk üç ayı içinde 314’ü buldu. Amerika’da New York eyaletinin kuzey bölgesinde kızamık salgını nedeniyle olağanüstü hal ilan edildi, aşısız çocukların kalabalık ortamlarda bulunması yasaklandı. (Kaynak: https://www.amerikaninsesi.com)
Kanada’da henüz yaygın bir salgın yaşanmamış olsa da, The Globe and Mail gazetesinin haberine göre halk sağlığı uzmanları, “aşılama oranlarındaki göreceli düşüş nedeniyle, Washington ve New York eyaletlerinde görülen kızamık salgınlarının Kanada’nın da bazı bölgelerinde yaşanabileceğini” belirtiyor. https://www.theglobeandmail.com/canada/article-canada-could-see-large-amount-of-measles-outbreaks-health-experts/
Kızamık ve belli başlı bazı bulaşıcı hastalıkların uzun yıllardan sonra tekrar salgın halinde baş göstermesine, son 15-20 yıldır -nüfusun küçük bir bölümünde de olsa- aşılama oranlarının düşmesi neden oluyor. Aşılanma oranlarındaki düşüşün nedeni de “aşı şüpheciliği / aşı karşıtlığı / aşı reddi” olarak nitelendirebileceğimiz tavırlar. İlk olarak 19. yüzyılda aşılamanın başlamasıyla birlikte ortaya çıkan aşı karşıtlığı, 20. yüzyılda aşılama programlarının başarısı sonucu ortadan kaybolur gibi olmuş, ancak 1998’de kızamık aşısının otizme neden olduğunu iddia eden, şaibeli bulunup iptal edilmiş bir yayın yüzünden yeniden ivme kazanmıştır.
Bir-iki bölümlük bir derlemeyle son yıllardaki aşı karşıtı hareketin ortaya çıkışı, yayılışı, nedenleri ve etkilerini incelemek istedim.
Ön bilgi: Ortalığı karıştıran yayının tarihi
* Otizm ve aşılarla ilgili tartışma 1998’de saygın tıp dergisi Lancet’te yayımlanan bir makale ile başladı.
* Makalenin başyazarı İngiliz gastroenterolog eski-Dr. Andrew Wakefield, kızamık aşısının (MMR / KKK) bağışıklık sistemini etkileyebileceğini öne sürüyordu. Çalışma 9’u otistik 12 çocuk üzerinde yürütülmüştü.
* 2004 yılında, makalenin 13 yazarından 10’u çalışmanın bulgularına katılmadıklarını beyan edip makaledeki yazar statülerini kendi istekleriyle iptal ettiler.
* Şubat 2010’da, Lancet dergisi ender görülen bir hamle yaparak makaleyi dergi arşivlerinden geri çekti.
* Wakefield, 148 günlük bir duruşma sonucunda, dürüst olmamak, sorumsuzluk ve çıkar çatışmalarını açıklamamak nedeniyle suçlu bulundu ve Mayıs 2010’da doktorluk lisansı ömür boyu iptal edildi.
( Agence Science-Presse https://naitreetgrandir.com/fr/nouvelles/2014/05/28/vaccination-autisme-fin-controverse/ )
CNN’in British Medical Journal’ın raporuna dayandırdığı haberine göre, Wakefield’in stratejisinin ilk adımı, aşı ile ilintili henüz kesinleşmemiş ‘yeni bir sendrom’ teşhisi koymaktı. Wakefield bu sendromu “otistik enterokolit” olarak adlandırdı ve potansiyel yatırımcılar için teşhis amaçlı bir test önerdi. Aşı korkusunun üzerine kurgulanacak bu pazarlama stratejisi, ilaç şirketlerine dava açma aşamasında (ya da açılmış davalarda) birçok otistik çocuk sahibi ebeveynin bu masraflı testi yaptıracağını öngörüyordu. CNN’e göre, bu yeni sektör sayesinde Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere’deki testlerden 28 milyon sterlin (43 milyon ABD doları) civarında gelir elde edilebilecekti.
Ayrıca, Wakefield’in girişimdeki ortakları arasında 1998 yılında yapılan ve tartışmayı başlatan çalışmada izlenen 12 çocuktan birinin babası vardı. Bütün bu göstergelerin etkisiyle, 2010 yılındaki uzun soruşturmanın ardından İngiliz yetkililer, Wakefield’ın tıbbi lisansını iptal ettiler.
http://www.cnn.com/2011/HEALTH/01/11/autism.vaccines/index.html
2010 sonrasında, aşı ile otizm arasında bağlantı arayan bağımsız çalışmalar yapıldı ancak herhangi bir bağlantı saptanmadı. (1. https://www.autismspeaks.org/science-news/new-meta-analysis-confirms-no-association-between-vaccines-and-autism ;
2. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2014.04.085 (Luke E.TaylorAmy L.SwerdfegerGuy D.Eslick );
3. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2275444
Otizm ile kızamık aşısı arasındaki bağlantı hakkındaki yanlış iddialar ve sonrasında yükselen aşı karşıtı propaganda, insanlarda genel olarak aşıya karşı bir şüphe yarattı. Bu şüphenin kulaktan dolma bilgilerle ebeveynler arasında yayılması sonucu, bazı çocukların aşılanma oranı azaldı ve sonuç olarak kızamık, aşı programlarından sonra hiç görülmediği bölgelerde yeniden görülmeye başladı.
(Belley, https://www.sceptiques.qc.ca/assets/docs/Qs87p30-36.pdf)
Mehmet Yayla / Konuk Yazar / Bizim Anadolu / 5 Mayıs 2019
